Tepegöz Neden Öldü? Gücün, İktidarın ve Toplumsal Düzenin Anatomisi
Bir Siyaset Bilimcinin Merceğinden Mitin Anatomisi
Siyaset biliminin temel sorularından biri, iktidarın nasıl kurulduğu ve neden sürdürülemediğidir. Bu soruya yanıt ararken, tarih kadar mitler de bize çok şey söyler. Dede Korkut’un destanlarında karşımıza çıkan Tepegöz figürü, sadece bir canavar değil; toplumun, iktidarın ve kurumların sembolik bir yansımasıdır. Peki, Tepegöz neden öldü? Bu sorunun cevabı, aslında iktidarın çürüyen doğasına, güç ilişkilerinin dengesizliğine ve toplumsal sözleşmenin bozulmasına dair derin bir siyasal analiz sunar.
Tepegöz: İktidarın Vücut Bulmuş Hali
Tepegöz’ü bir “canavar” değil, bir iktidar figürü olarak okumak gerekir. Tek gözü, tekil bakışı, yani gücün merkezileşmesini simgeler. O, halkın değil, kendi egosunun gözüdür. Her şeyi gören ama kimseyi görmeyen, dinlemeyen, empati kurmayan bir güç. Bu noktada, Tepegöz modern devletin bürokratik soğukluğuna, kurumsal körlüğüne ve vatandaşın sesine sağır kalan yöneticilere benzer. Gücü tek elde toplayan her sistem gibi o da kendi sonunu hazırlar.
İktidarın Doğası: Gücün Zehirli Döngüsü
Siyaset teorisyeni Michel Foucault’nun işaret ettiği gibi, iktidar sadece baskı aracı değil, aynı zamanda bir bilgi üretim mekanizmasıdır. Tepegöz de kendi düzenini kurar: “Yemek istediklerim yiyecek olacak, karşı çıkanlar yok olacak.” Bu düzen, kurumsal değil kişisel bir iktidardır. Bu nedenle kurumlar çöker, hukuk anlamını yitirir, ideoloji korkuya dönüşür. Böyle bir sistemde vatandaş, özne olmaktan çıkar ve itaatkâr bir nesneye dönüşür.
Toplumsal Düzen ve Vatandaşlık: Korku Üzerine Kurulu Sistemler
Tepegöz’ün hüküm sürdüğü toplumda, vatandaşlık bir hak değil, bir lütuftur. Halk, “yem olmamak” için sessiz kalır. Korkunun vatandaşlığı budur: hayatta kalmak için susmak. Oysa siyaset biliminin ideal vatandaş modeli, katılımcı, eleştirel ve bilinçli bireyler üzerine kuruludur. Tepegöz’ün ölümü, sessiz kalanların yeniden söz alması, yurttaş bilincinin uyanışı anlamına gelir.
Erkek ve Kadın Bakış Açıları: Stratejik Güç mü, Katılımcı Akıl mı?
Erkekler tarih boyunca siyaseti bir strateji ve güç mücadelesi olarak görme eğilimindedir. Bu anlayış, Tepegöz’ün varoluş biçiminde de mevcuttur: savaş, tahakküm, hükmetme. Kadınlar ise siyasete daha çok demokratik katılım ve toplumsal etkileşim penceresinden yaklaşır. Kadın bakışı, Tepegöz’ün karşısına kılıçla değil, dayanışmayla çıkar. Bu iki bakışın harmanlandığı bir toplumda, iktidar değil, adalet; korku değil, katılım hâkim olur.
İdeoloji ve Meşruiyet: Tepegöz’ün Ölümü Bir Tesadüf mü?
Hiç düşündünüz mü, Tepegöz neden sadece güçlü olduğu için değil, meşruiyetini kaybettiği için öldü? Her iktidar, kendi varlığını meşrulaştıran bir ideoloji üretir. Fakat bu ideoloji, halkın adalet ve güven duygusuyla bağını kaybettiğinde, iktidarın gözü kendi üzerine kapanır. Tepegöz’ün ölümü, işte bu içe çöküşün sembolüdür. Onu öldüren kılıç değil, halkın kolektif vicdanıdır.
Kurumlar ve İktidar Dengesi: Güç Neden Paylaşılmaz?
Modern siyaset bilimi bize şunu öğretir: Kurumlar güçlü olduğu sürece iktidar kalıcı olur. Tepegöz, gücü paylaşmadığı için öldü. Kurumları kendine bağladı, toplumu susturdu, eleştiriyi hainlikle eşitledi. Sonunda, kendi kurduğu sistemin ağırlığı altında ezildi. Bu durum, çağdaş otoriter rejimlerin de kaderidir: güç paylaşıldığında değil, tekelleştiğinde yıkılır.
Tepegöz’ün Ölümü: Bir Toplumun Yeniden Doğuşu
Tepegöz’ün ölümü bir son değil, bir başlangıçtır. Toplum, korku düzeninden çıkıp ortak akıl düzenine adım atar. Bu noktada okuyucuya şu soruyu sormak gerekir: Biz bugün hangi Tepegözlerin gölgesinde yaşıyoruz?
Hangi kurumlar tek göze dönüşüyor, hangi ideolojiler toplumu susturuyor?
Ve en önemlisi: Tepegöz’ü öldüren biz miyiz, yoksa hâlâ onun sofrasında mıyız?
Sonuç: İktidarın Ölümü, Yurttaşın Dirilişi
Tepegöz’ün ölümü, iktidarın yozlaşmasının ve toplumun bilinçlenmesinin metaforudur. O, gücün simgesiydi; ama unuttuğu bir şey vardı: Güç, ancak paylaşılırsa yaşar.
Siyaset biliminin bize öğrettiği gibi, demokrasi, iktidarın değil vatandaşın zaferidir.
Ve belki de bu yüzden, Tepegöz her çağda yeniden doğar ama her çağda da yeniden ölür.