Yüz göz olmak nasıl yazılır TDK ?

Yüz Göz Olmak Nasıl Yazılır TDK? Bir Filozofun Gözünden “Aşinalığın Ağırlığı”

Felsefede bazen tek bir deyim, bir varlık anlayışını baştan kurabilir. “Yüz göz olmak” ifadesi de bunlardan biridir. Türk Dil Kurumu’na (TDK) göre doğru yazımı “yüz göz olmak” biçimindedir — ayrı yazılır. Ancak bu deyim, yalnızca bir dilbilgisi meselesi değil; aynı zamanda etik, epistemolojik ve ontolojik katmanları olan bir düşünce alanıdır. Çünkü “yüz” bir görünürlük alanını, “göz” ise bilginin kapısını temsil eder. Peki, bir insanla “yüz göz olmak” ne anlama gelir? Nerede aşinalık, nerede saygı başlar ya da biter?

Etik Perspektif: Aşinalığın Ahlakı

Etik açıdan “yüz göz olmak”, bir sınır ihlalidir. Başlangıçta samimiyetin sıcaklığıyla başlayan bir ilişki, ölçüsüz yakınlıkla birlikte saygının erimesine dönüşebilir. Birine fazla yaklaşmak, onun öznelliğine dokunmak anlamına gelir; tıpkı güneşe fazla yaklaşanın yanması gibi. Bu nedenle felsefi bir etik, aşinalığın sınırını da tanımalıdır.

Immanuel Kant, başkasını “amaç olarak görmek” gerektiğini söyler. Ancak “yüz göz” olunan bir ilişkide, kişi artık amaç değil, araç hâline gelir; çünkü onu tanımaktan çok, tüketmeye başlarız. Etik olan, mesafeyi korumaktır. Bu mesafe, sevgisizliğin değil, saygının mesafesidir.

Epistemoloji: Bilginin Yüzü ve Gözün Arzusu

Bilgi, bakışla başlar. “Yüz göz olmak” deyimi, bilginin iki ucunu da içinde taşır: “yüz” görünür olmayı, “göz” ise bilmek istemeyi temsil eder. Ancak göz her şeyi görmek isterken, yüz her zaman her şeyi göstermek istemez. Bu ikilik, epistemolojinin en kadim gerilimidir.

Birine “yüz göz” olmak, onu gereğinden fazla bildiğimizi varsaymaktır. Oysa bilgi hiçbir zaman tam değildir. Bilmek, her zaman bir eksiklikle başlar. Bu yüzden bilgi etiği, haddini bilme sanatıdır. Başkasının mahremine göz dikmek, bilgi arzusunun yozlaşmış hâlidir. Göz, hakikatin değil; merakın işgalcisidir artık.

Bilgelik, görmekle değil, görmemenin gerektiği yeri bilmektir. Bu noktada, “yüz göz olmak” bir bilgelik testine dönüşür: Ne kadar biliyoruz ve bilmemeyi ne kadar göze alabiliyoruz?

Ontolojik Derinlik: Yüzün Varlığı, Gözün Tanıklığı

Levinas’a göre, “yüz” varlığın etik alanıdır. Başkasının yüzü, bizi sorumluluğa çağırır. Onun yüzüne baktığımızda, sadece bir beden değil, bir varlık görürüz. Fakat “yüz göz olmak”, bu çağrıyı duymamaktır.

Ontolojik düzlemde, yüz göz olmak; varlığın ciddiyetini hafife almak, ötekinin varlığını gündelik sıradanlığa indirgemektir. Her şey bir “alışkanlık” hâline gelir. Tanıklık, artık bir farkındalık değil, bir yorgunluktur.

Bu anlamda “yüz göz” olmak, yalnızca bir davranış biçimi değil; varlığa karşı bir körleşmedir. Göz hâlâ bakar, ama artık “görmez.” Çünkü varlık, alışkanlıkla görünmez olur.

Yüz Göz Olmak: Bir Dil Sorusu mu, Bir Varlık Sorusu mu?

TDK’nın “yüz göz olmak” biçimindeki yazım kuralı, aslında felsefi bir uyarıdır da: Bu iki kelimeyi ayrı tut, çünkü yüzle göz her zaman bir olamaz. Aradaki boşluk, etik bir mesafedir. Yüzün mahremiyetiyle gözün merakı arasındaki çizgidir o.

Bu nedenle, dildeki bu küçük ayrım — iki kelimenin arasındaki boşluk — insanın ötekine duyduğu saygının dilsel bir yansımasıdır. Felsefi olarak bu, ontolojik bir mesafedir: “Ben” ile “Sen” arasında uzanan o görünmez, ama varoluşu belirleyen çizgi.

Düşünsel Sorgulama

Bir insanla yüz göz olduğunda, aslında kendinle de yüzleşir misin?

Yakınlık, bir özgürleşme midir yoksa bir mahkûmiyet mi?

Bilgi, sınır tanımadığında bilgelik susmak zorunda mıdır?

Ve en önemlisi: “Yüz göz” olduğumuz bir dünyada, hâlâ birbirimizin yüzüne gerçekten bakabiliyor muyuz?

Sonuç: Mesafenin Erdemi

“Yüz göz olmak”, TDK’ya göre ayrı yazılır. Ama felsefeye göre, aradaki boşluk bir yazım hatası değil, insanın etik yükümlülüğüdür. Çünkü o boşluk, hem bilginin hem de varlığın sınırıdır.

Bu nedenle, her “yüz”ün ardında bir “varlık”, her “göz”ün ardında bir “niyet” vardır. Bu iki alanın dengesi bozulduğunda, yalnızca dil değil, insanlık da anlamını kaybeder.

Sonuçta, bazen bir kelimenin arasındaki boşluk, tüm insanlığın vicdanıdır.